Kolon Kanseri

Kalın bağırsak kanseri, tıbbi literatürde kolon ve rektum kanseri olarak bilinir ve sindirim sisteminin son kısmını oluşturan kolon ve rektumun iç yüzeyini kaplayan hücrelerin kontrolsüz büyümesi sonucu oluşur. Bu kanser türü, genellikle polip adı verilen iyi huylu oluşumların zamanla kötü huylu hale gelmesiyle gelişir.

Polip Nedir?

Polipler, kalın bağırsağın iç yüzeyini kaplayan hücrelerin anormal ve kontrolsüz büyümesi sonucu oluşan çıkıntılardır. Çoğu polip iyi huylu olsa da, bazıları zamanla kansere dönüşebilir. Özellikle 2 cm’den büyük poliplerin kansere dönüşme riski daha yüksektir. Bu nedenle, poliplerin erken tespiti ve çıkarılması, kolon kanserinin önlenmesinde kritik bir rol oynar.

Kolorektal Kanser Neden Oluşur?

Kolorektal kanserin kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, hem genetik hem de çevresel faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Ailede kolon veya rektum kanseri öyküsü, genetik yatkınlık, inflamatuvar bağırsak hastalıkları (örneğin, ülseratif kolit, Crohn hastalığı) ve belirli genetik sendromlar (Lynch sendromu, ailesel adenomatöz polipozis) risk faktörleri arasında yer alır. Ayrıca, yüksek yağlı ve düşük lifli diyetler, obezite, sigara kullanımı, alkol tüketimi ve hareketsiz yaşam tarzı gibi faktörler de hastalığın gelişme riskini artırabilir.

Neden Önemli?

Kolon ve rektum kanserleri, dünya genelinde kansere bağlı ölümler arasında ikinci sırada yer almaktadır. Ülkemizde de hem erkeklerde hem de kadınlarda en sık görülen kanser türleri arasında üçüncü sıradadır. Toplum genelinde yaşam boyu kolorektal kanser gelişme riski yaklaşık %5 iken, aile öyküsü olan bireylerde bu risk %10-15’e kadar çıkabilir. Özellikle, ailesel adenomatöz polipozis gibi genetik sendromlara sahip kişilerde risk %50’nin üzerine çıkar.

Belirtileri Nelerdir?

Kolorektal kanser, erken evrelerde belirgin semptomlara yol açmayabilir. Ancak, hastalık ilerledikçe aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

Dışkıda kan görülmesi
Anemi (kansızlık)
Bağırsak alışkanlıklarında değişiklikler (örneğin, ishal veya kabızlık)
Dışkının incelmesi
Karında rahatsızlık hissi (gaz, şişkinlik, kramplar)
Kusma
Dışkının tam boşalmadığı hissi
Sık gaz sancıları
Nedensiz kilo kaybı
Makattan kanama
Sürekli yorgunluk hissi

Bu belirtilerden herhangi biri iki haftadan uzun süre devam ederse, bir sağlık profesyoneline başvurulması önerilir. Özellikle 40 yaş üzerindeki bireylerde demir eksikliği anemisi tespit edildiğinde, kolonoskopi gibi tarama testleri yapılmalıdır.

Önlenebilir mi?

Evet, kolorektal kanser büyük ölçüde önlenebilir bir hastalıktır. Poliplerin erken tespiti ve çıkarılması, kanser gelişimini engelleyebilir. Düzenli tarama programlarına katılmak, özellikle 45 yaş ve üzerindeki bireyler için önemlidir. Ayrıca, yağdan fakir, sebze ve meyve açısından zengin bir diyetle beslenmek, düzenli egzersiz yapmak, sigaradan uzak durmak ve alkol tüketimini sınırlamak da riskin azaltılmasına yardımcı olur.

Kimler Risk Altında?

Kolorektal kanser riski yaşla birlikte artar. 50 yaşını geçmiş bireyler daha yüksek risk altındadır. Ayrıca, ailede kolorektal kanser öyküsü olanlar, inflamatuvar bağırsak hastalığı bulunanlar ve belirli genetik sendromlara sahip kişiler de risk altındadır. Bu nedenle, yüksek risk grubundaki bireylerin daha erken yaşlarda tarama programlarına katılması önerilir.

Kolorektal Kanser İçin Nasıl Kontrol Yaptırabilirim?

Günümüzde kolorektal kanser taraması için çeşitli yöntemler bulunmaktadır:

Dışkıda gizli kan testi: Dışkıda mikroskobik kanamaları tespit eder.
Fleksibl sigmoidoskopi: Kalın bağırsağın alt kısmının incelenmesini sağlar.
Çift kontrastlı baryumlu lavman: Röntgen ile bağırsakların görüntülenmesini sağlar.
Kolonoskopi: Kalın bağırsağın tamamının incelenmesini sağlar ve poliplerin eş zamanlı olarak çıkarılmasına olanak tanır.

Bu yöntemler arasında kolonoskopi, tanı başarısı en yüksek olanıdır ve aynı zamanda tedavi imkânı da sunar. Bu nedenle, altın standart olarak kabul edilmektedir.

Kanser Ne Sıklıkta Görülür?

Kolorektal kanser, dünya genelinde en sık görülen kanser türlerinden biridir. GLOBOCAN 2018 verilerine göre, tüm kanser vakalarının %10’u kolorektal kanser olarak kaydedilmiştir. Kanser kaynaklı ölümler arasında ikinci sırada yer almaktadır. Özellikle 75 yaş ve üzerindeki kadınlarda, meme kanserini geride bırakarak en yaygın ikinci ölüm nedeni haline gelmiştir.

Kolorektal Kanserden Korunmak İçin Ne Yapılabilir?

Kolorektal kanserden korunmanın en etkili yolu erken teşhis ve düzenli tarama testleridir. 45 yaş ve üzerindeki bireyler için kolonoskopi ile tarama önerilmektedir. Aşağıdaki önlemler de hastalığın gelişme riskini azaltabilir:

Sağlıklı beslenme: Sebze, meyve ve lif bakımından zengin bir diyet ile hayvansal yağ tüketiminin azaltılması bağırsak sağlığını koruyabilir.
Düzenli egzersiz: Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta egzersiz, bağırsak hareketlerini düzenleyerek sağlıklı hücre büyümesini destekler.
Sigara ve alkolden uzak durmak: Sigara içmek ve aşırı alkol tüketimi bağırsak hücrelerinde DNA hasarına neden olabilir.
Tarama programlarına katılım: Düzenli taramalarla erken dönemde teşhis edilen polipler çıkarılarak kanser oluşumu önlenebilir.

Genetik Faktörlerin Rolü

Kolorektal kanserin gelişiminde genetik yatkınlık önemli bir rol oynar. Kanser gelişimiyle doğrudan ilişkili gen mutasyonları, bazı ailelerde hastalığın daha sık görülmesine neden olur. Kolorektal kanser vakalarının yaklaşık %30-40’ı ailevi özellik taşır. Genetik faktörlerin etkili olduğu iki temel grup bulunmaktadır:

Ailevi Kolorektal Kanser:
- Birinci derece akrabasında kolorektal kanser görülen kişilerde risk 2 kat daha fazladır.
- Tarama yaşı 40’a çekilmelidir veya ailedeki en genç vaka yaşının 10 yıl öncesinde tarama yapılmalıdır.
Kalıtsal Kolorektal Kanser Sendromları:
- Herediter Non-Polipozis Kolon Kanseri (Lynch Sendromu)
- Ailesel Adenomatöz Polipozis (FAP)
- Peutz-Jeghers Sendromu
- MYH İlişkili Polipozis

Bu sendromlara sahip bireyler, erken yaşlardan itibaren düzenli tarama programlarına katılmalıdır.

Kolon ve Rektum Kanseri Türleri

Kolorektal kanser, temelde üç ana gruba ayrılmaktadır:

Sporadik Kolorektal Kanser (%50-60):
- En yaygın formudur ve genetik faktörlerden bağımsız olarak ortaya çıkar.
- Genellikle 50 yaş ve üzerinde teşhis edilir.
Ailevi Kolorektal Kanser (%30-40):
- Ailesinde birden fazla kişide kolorektal kanser görülen bireylerde risk daha yüksektir.
- Birinci derece akrabasında kolorektal kanser olan bireylerin riski toplum ortalamasının 2 katıdır.
Kalıtsal Kolorektal Kanser (%4-6):
- Genetik mutasyonların neden olduğu özel sendromlarla ilişkilidir.
- Daha erken yaşlarda teşhis edilir ve taramalar daha sık yapılmalıdır.

Robotik Cerrahi ile Kolorektal Kanser Tedavisi

Günümüzde Robotik Cerrahi, kolon ve rektum kanseri tedavisinde en gelişmiş yöntemlerden biri olarak öne çıkmaktadır. Robotik cerrahi, minimal invaziv (kapalı) ameliyat teknikleriyle gerçekleştirilen, daha az ağrı, daha hızlı iyileşme ve daha az komplikasyon riski sunan bir yöntemdir. Kolorektal kanser tedavisinde robotik cerrahinin sunduğu avantajlar şunlardır:

Daha küçük kesiler: Ameliyat sonrası yara iyileşmesi daha hızlıdır.
Daha az kanama: Açık cerrahiye kıyasla daha düşük kanama riski vardır.
Daha hızlı iyileşme süreci: Hastalar kısa sürede normal hayatlarına dönebilir.
Daha az ağrı ve enfeksiyon riski: Minimal invaziv teknikler sayesinde postoperatif süreç daha rahat geçer.
Daha hassas ve kontrollü ameliyat: Robotik kollar, insan elinin yapamayacağı hassasiyette hareket edebilir.

Kolorektal Kanser ile İlgili Yanlış Bilinenler ve Doğrular

Kolorektal Kanser ile İlgili Yanlış Bilinenler ve Doğrular

Yanlış: Kolorektal kanser önlenemez.
Doğru: Kolorektal kanserin büyük bir kısmı erken teşhis ve düzenli tarama ile önlenebilir.

Yanlış: Kolon kanseri ölümcüldür.
Doğru: Erken teşhis edilen vakaların %90’ı başarılı bir şekilde tedavi edilmektedir.

Yanlış: Kolonoskopi sadece semptomları olan kişiler için gereklidir.
Doğru: Semptomlar ortaya çıkmadan önce yapılan rutin taramalar, erken teşhisi mümkün kılar.

Yanlış: Kolon kanseri sadece yaşlı bireylerde görülür.
Doğru: Son yıllarda 50 yaş altındaki bireylerde de görülme oranı artmaktadır.

Yanlış: Kolonoskopi ağrılı bir işlemdir.
Doğru: Sedasyon altında yapıldığı için hastalar genellikle işlem sırasında hiçbir şey hissetmezler.

Yanlış: Polipler kansere neden olmaz.
Doğru: Poliplerin bazı türleri zamanla kansere dönüşebilir. Bu yüzden erken teşhis ve çıkarılması büyük önem taşır.

Öne Çıkan Konular

Tümü